Cờ vua ( tên tiếng Anh là Chess) hay còn gọi là cơ quốc tế, là môn thể thao trí tuệ cho 2 người chơi. Ngày nay, cờ vua là một trong những trò chơi phổ biến nhất thế giới với hàng triệu người tại nhà riêng, trong câu lạc bộ, trực tuyến, từ xa và trong các giải đấu và còn được công nhận là môn thể thao chính thức bởi ủy ban Olympic Quốc tế. Bạn đang cảm thấy hứng thú và muốn học chơi cờ vua nhưng chưa biết bắt đầu từ đâu ? Dưới đây là những hướng dẫn cơ bản nhất về cách chơi cờ vua mà các bạn cần tham khảo để dần dần làm quen với bộ môn này.
Phần 1: Tên gọi và hình dáng các quân cờ vua
Cờ vua là trò chơi dành cho 2 người chơi, chia làm hai màu, thường là Trắng ( hoặc màu sáng) và Đen ( hoặc màu tối). Mỗi bên người chơi cầm 16 quân cờ trong đó bao gồm 8 Tốt, 2 Mã, 2 Tượng, 2 Xe, 1 Hậu và 1 Vua.
Người cầm quân trắng luôn là người đi đầu tiên; người kia cầm quân đen. Các quân Hậu và Xe được gọi là quân nặng, còn Tượng và Mã được gọi là quân nhẹ. Hình dáng cụ thể từng quân cờ, bạn theo dõi ở hình dưới đây. Tùy vào bàn cờ, quân cờ vua có thể có 1 số hình dạng khác nhau.
Phần 2: Bàn cờ vua và cách sắp xếp các quân cờ
Bàn cờ vua có hình vuông 8×8 , gồm 64 ô đen trắng xen kẽ nhau như hình và được đánh thứ tự chiều ngang từ a đến h, và chiều dọc từ 1 – 8 . Các quân được 2 bên được đặt dưới cùng theo chiều a – h của mỗi bên cạnh Bàn.
– Dãy cuối cùng lần lượt là Xe – Mã – Tượng – Hậu – Vua –Tượng – Mã – Xe.
– Dãy giáp phía trên là hàng gồm 8 quân Tốt.
Các quân cờ vua có cách đi và cách ăn quân khác nhau mà bạn cần phải nhớ rõ:
– Quân Tốt
Tốt chỉ đi thẳng phía trước, không đi lùi. Nước đầu tiên của Quân Tốt có thể đi 2 ô, sau đó chỉ được đi 1 ô. Tốt ăn chéo phía trước 1 ô. Sau khi Tốt phong cấp, cách di chuyển và cách ăn của Tốt sẽ tương tự như quân mà nó được phong cấp.
Trong cờ vua, phong cấp là việc thay thế cho một quân Tốt bởi một quân cờ khác (Hậu, Xe, Mã, Tượng) khi quân Tốt đó đã đi đến hàng cuối phía bên kia của bàn cờ. Việc phong cấp được thực hiện ngay ở ô mà quân Tốt tiến đến và có hiệu lực lập tức.
– Quân xe
Di chuyển dọc và ngang nhiều ô bất kì nếu không có quân cản, tùy thuộc vào mục địch của mình. Trên đường di chuyển của mình, quân xe có thể ăn bất kì quân khác màu nào, và thay thế vị trí của quân đó.
– Quân Mã
Di chuyển theo hình chữ L ( đi ngang 1 ô và dọc 2 ô hoặc đi ngang 2 ô dọc 1 ô) nhưng không được bị cản trở bởi bất kì quân nào trên đường di chuyển. Tại vị trí mà quân mã sẽ di chuyển tới, quân Mã có thể ăn quân đang ở vị trí đó.
– Quân Tượng
Di chuyển theo đường chéo không hạn chế ô đi nếu không bị cản trở bởi quân nào. Trên đường di chuyển, quân Tượng có thể ăn bất cứ quân nào và thay thế vị trí của quân đó trên bàn cờ.
– Quân Hậu
Là quân mạnh nhất trên bàn cờ vì nó có cách di chuyển linh hoạt – di chuyển ngang và ăn ngang như quân Tốt và di chuyển chéo, ăn chéo như quân Tượng, miễn là không bị cản trở bởi quân nào. Trên đường di chuyển, quân Hậu có thể ăn bất cứ quân nào và thay thế vị trí của quân đó.
– Quân Vua
Là quân quan trọng nhất Bàn cờ, nhưng lại là quân yếu nhất bàn cờ vua. Quân Vua chỉ có thể di chuyển được 1 ô ở mọi hướng – lên, xuống, trái phải, chéo. Vua không được đi vào vị trí “ bị chiếu” ( nơi mà vua sẽ bị bắt). Khi vua bị tấn công bởi các quân khác, được gọi là “chiếu”.
Hai bên người chơi, mỗi bên nhận một bên quân. Một người nhận cờ Đen, một người nhận cờ Trắng. Mục đích của hai bên là quân Vua của đối thủ – hai bên tìm các cách di chuyển các quân của mình theo đúng luật để ăn quân cờ của đối phương nhằm “chiếu” và ăn quân Vua của đối thủ để giành thắng lợi.
Bước 1. Thiết lập Bàn cờ
Khi ván cờ bắt đầu, bàn cờ được sắp xếp để mỗi đấu thủ đều có ô trắng (hoặc ô màu nhạt) ở góc dưới tay phải. Các quân cờ được bố trí như tại mục 2.
Bước 2: Di chuyển các quân cờ theo luật đã định.
Khi chơi cờ vua, người chơi với quân trắng luôn luôn đi trước. Vì vậy, các đấu thủ thường quyết định ai sẽ chọn quân trắng bằng cách tung đồng hoặc để một người đoán màu quân tốt được giấu trong tay người kia. Quân trắng đi trước, sau đó đến quân đen, rồi tiếp tục là quân trắng, rồi lại đến quân đen và tiếp tục cho đến khi hết ván đấu. Việc di chuyển trước mang lại một lợi thế nhỏ giúp cho người chơi quân trắng có cơ hội tấn công ngay lập tức.
Trong quá trình chơi cờ vua, sẽ xuất hiện một số thuật ngữ và quy tắc như sau:
– Luật Nhập Thành
Nước đi này cho phép bạn thực hiện 2 việc rất quan trọng trong cùng một lượt: đưa quân Vua của bạn tới vị trí an toàn hơn (tùy trường hợp), và cho phép quân Xe rời khỏi góc bàn cờ và tham gia cuộc chơi. Lượt đi nhập thành của một người chơi bao gồm: di chuyển Vua hai ô về một phía của bàn cờ (chỉ được phép đi ngang) và quân Xe (trong góc, hướng Vua di chuyển) ra phía ngoài, đứng cạnh Vua nhưng ở phía ngược lại. (Hãy quan sát ví dụ dưới đây). Tuy nhiên, phải đảm bảo các yêu cầu sau thì mới đi được nước nhập thành:
+ Lượt này phải là lượt đi đầu tiên của vua
+ Lượt này phải là lượt đi đầu tiên của quân xe
+ Không được có bất kỳ quân nào khác giữa con vua và con xe
+ Quân vua không thể bị chiếu hoặc đi cắt qua đường chiếu
– Luật Phong cấp
Như đã nói tại phần 3 về cách di chuyển của quân Tốt. Quân tốt có một khả năng đặc biệt là nếu nó di chuyển đến hàng cuối cùng phía bên kia bàn cờ, nó sẽ được thay thế bằng một quân cờ khác (đây gọi là Phong cấp). Trong trường hợp nó thăng hạng, con tốt có thể thăng hạng thành bất kỳ quân gì trừ quân Vua. Thông thường tốt sẽ thăng làm quân Hậu, nhưng không bao giờ nó dùng để trao đổi quân đã bị bắt.
– Luật Bắt tốt qua đường
Một quy tắc khác của quân Tốt khi di chuyển là nếu quân tốt đi 2 ô trong nước đi đầu của nó, nó sẽ đụng phải quân tốt của đối thủ. Gặp Tốt của đối thủ đến lượt đi có thể bắt Tốt vừa đi hai ô như khi Tốt đó thực hiện nước đi một ô. Nước bắt này chỉ có thể thực hiện ngay sau nước tiến Tốt hai ô.
Bước 3: Kết thúc ván cờ vua
Có nhiều cách để kết thúc ván đấu trong cờ vua: chiếu hết. cờ hòa. chịu thua, hoặc hết giờ…
– Chiếu tướng và chiếu bí
Nước đi khiến Quân Vua đối phương bị bắt được gọi là “chiếu”. Mục đích cuối cùng của ván đấu là chiếu hết đối phương hay còn gọi là “chiếu bí”. Điều này sẽ xảy ra khi quân vua bị chiếu và không có cách nào để thoát khỏi thế chiếu. Chỉ có ba cách giúp quân vua thoát khỏi thế chiếu:
+ Di chuyển để tránh chiếu (nhưng không thể nhập thành),
+ Dùng một quân cờ khác để chắn đường chiếu,
+ Hoặc bắt quân cờ đang tấn công quân vua.
Nếu một quân vua không thể thoát khỏi thế chiếu hết, đồng nghĩa với việc ván cờ sẽ kết thúc. Thường quân vua không cần phải bị bắt hoặc rời khỏi bàn cờ, ván đấu chỉ đơn thuần được tuyên bố kết thúc.
– Cờ hòa
Đôi khi các ván đấu cờ vua không có người thắng cuộc, mà có kết thúc hòa. Có 5 lý do một ván cờ vua kết thúc hòa:
Vị trí dẫn đến thế cờ hòa khi đến lượt một người chơi, Vua của họ KHÔNG bị chiếu và cũng không có một nước di chuyển hợp lệ nào nữa.
+ Thỏa thuận hòa: Các kỳ thủ có thể đơn giản đồng ý hòa cờ và ngừng chơi
+ Khi không đủ lực lượng: Không có đủ quân cờ để thực hiện chiếu bí (Ví dụ: vua và mã vs vua hoặc Nếu tất cả các quân khác trừ quân Vua đã bị bắt và bị loại khỏi ván cờ. Đây là một ví dụ của trường hợp không đủ lực lượng, vì một quân Vua không thể tự mình chiếu hết hoặc thậm chí chiếu tướng quân Vua kia. Ván cờ sẽ có kết quả hòa )
+ Thế cờ lặp lại: Người chơi có quyền thủ hoà nếu một thế cờ được lặp lại chính xác ba lần (không nhất thiết phải lặp lại ba lần liên tiếp)
+ Hòa bằng luật 50 nước đi: Nếu cả hai người chơi không di chuyển một quân Tốt nào hoặc không ăn quân nào trong 50 lượt liên tục, ván cờ được tuyên là hòa. Luật này khiến các bên không kéo dài ván cờ và cũng ngăn các bên cố ý làm cho bên kia kiệt sức.
Biên bản ván cờ là một bản ghi các nước đi của 2 kỳ thủ trong một ván đấu. Trong quá trình diễn ra ván đấu, mỗi đấu thủ phải tự ghi cả nước đi của mình và nước đi của đối phương vào biên bản ván cờ. Nhờ có biên bản ván cờ, ta có thể dễ dàng lưu giữ và xem lại các ván cờ của mình.
Trên đây là những luật chơi cơ bản của một ván cờ vua. Mỗi ván đấu cờ vua là một thử thách trí tuệ. Để làm chủ trò chơi nào việc đầu tiên là phải bắt đầu nắm rõ luật chơi và cách chiến thắng trong trò chơi. Hy vọng bài viết của Chơi thế nào đã cung cấp một phần thông tin về cách chơi cờ vua đơn giản một cách đầy đủ và dễ dàng nhất cho người mới bắt đầu.
